| | गणपती अथर्वशीर्ष | |
ओम नमस्ते गणपतये | त्वमेव प्रत्यक्ष तत्वमसि | त्वमेव केवलं कर्तासी | त्वमेव केवलं धर्तासी | त्वमेव केवलं हर्तासी | त्वमेव सर्व खल्विदं ब्रह्मासी | त्वं साक्षात आत्म्यासी नित्यम | | १ | |
हे ओंकार - रुपा गणपती देवा ( सर्व गणांचा ( जीवांचा ) अधिपती देवा ) , तुला नमस्कार असो .|..तूच प्रत्यक्ष दिसणारे ब्रह्मतत्व आहेस .| केवळ तूच सृष्टीचा निर्माता आहेस | . केवळ तूच सृष्टीचा पोशिंदा , तारक आहेस | .केवळ तूच सृष्टीचा संहारकर्ता आहेस .| ..संपूर्ण ब्रह्मांड व्यापून त्याला साक्षी हि तूच आहेस ,.| .प्रत्येक जिवामध्ये चैतन्य रूपाने आपले अस्तित्व दाखवणारा " आत्मा " हि तूच आहेत ....
र्तम (?) वच्मि | सत्यं वच्मि | | २ | |
मो योग्य तेच धर्म तत्व सांगत आहे . मी सत्य बोलत आहे .| | २ | |
अव त्वं माम | अव वक्तारम | अव श्रोतारम | अव दातारम | अव धातारम | अवनुचानम | अव शिष्यम | अव पश्च्यातात | अव पुरस्तात | अव उत्तरातात | अव दक्षिणातात | अव चोर्ध्वातात | अवधारातात | सर्वतो मा पाही पाही समंतात | | ३ | |
हे सर्व गणांचा अधिपती असणाऱ्या गणेशा , तू माझा सांभाळ कर .....तुझ्या रूपाचे , गुणांचे , बुद्धीचे , चातुर्याचे वर्णन करणाऱ्या " वक्त्याचे " रक्षण कर ......तुझे गुणगान अविरत पणे श्रवण करणाऱ्या तुझ्या भक्त गणांचे रक्षण कर .....जे ज्ञान दानाचे पुण्या कर्म करत आहेत , त्यांचे तू रक्षण कर .....जे ज्ञान घेवू इच्छितात त्या ज्ञान धारकांना तू सांभाळ ......जे शोधक वृतीने सृष्टीच्या रहस्याचा अभ्यास करतात त्या अभ्यासकांचा तू सांभाळ कर .....तू शिष्यांचे रक्षण कर .......तू आमचे पाठीमागील दिशेने रक्षण कर .....तू आमचे पुढील दिशेने , समोरून रक्षण कर ........तू उत्तर दिशेने आमचे रक्षण कर .....दक्षिण दिसेपासून आमचे रक्षण कर .....तू आम्हाला डावीकडून सांभाळ ...तू आम्हाला उजवीकडून सांभाळ ....ह्या सर्व आसमंतातील सर्व बाजूनी आमचे , तुझ्या भक्तांचे रक्षण कर ...| | 3 | |
त्वं वांग्मयास्तवम चिन्मय: | त्वं आनंदमयस्तवम ब्रह्ममय: | त्वं सच्चिदानंदाद्वितीयोसी | त्वं प्रत्यक्ष्य ब्रह्मासी | त्वं ज्ञानमयो विज्ञानमयोसी | | ४ | |
हे देवाधिदेवा गणेशा , तू वाणीमय आहेस , सूक्ष्म रूपातही चैतन्यमय आहेस .......तुझे रूप हे सदोदित आनंदमय आहे व हा आनंद पूर्ण ब्रम्हमय झालेला आहे ........तूच सच्चिदानंद स्वरूप आहेस , सत - चित - आनंद ...ह्या सुर्ष्टी तील अंतिम सत्य जे आहेस ते तू आहेस , मनाचेही अंतर्मन ज्याला चित्त असे म्हणतात ते हि तूच आहेस , हे सत्य जे सदा चित्तात वसत असते व त्यामुळे जी आनंदाची अनुभूतू येते असा तू सच्चिदानंद घन तूच आहेस ......तूच प्रत्यक्ष्य ह्या सृष्टी मध्ये कणाकणा मध्ये व्यापून राहिलेले निखळ ब्रह्म आहेस ........तू प्रत्यक्षात ज्ञान आहेस , तुझ्याच द्वारे आम्हाला प्रत्येक पदार्थाची , काळाची व विश्वाचे ज्ञान मिळते , तुझ्याकडील ज्ञान हे विशेष करून आहे व तू सूक्ष्मतील सूक्ष्माची आणि अखंड ब्रह्मांडातील हर एक घटनेची जाण ठेवतोस म्हणून तू विज्ञानमयी सुद्धा आहेस .....| | ४ | |
सर्व जगदिदम त्वतो जायते | सर्व जगदिदम त्वत्तस्तिष्ठती | सर्व जगदिदम त्वयि लयमेश्यति | सर्व जगदिदम त्वाये प्रत्येति | त्वं भूमी रापोsनलोs निलो नभ : | त्वं चत्वारी वाक्यापदानी | | ५ | |
ह्या जगातील हर एक चेतन , अचेतन किंवा चराचर सृष्टी हि तुझ्यातूनच उत्पन्न होते , निर्माण होते ........हे संपूर्ण जग तुझ्याच आधाराने चालते , सर्व जगाचे व्यवहार सुरळीत पणे चालण्यास तूच कारणीभूत आहेस ........प्रत्येक जीवाला , पदार्थाला तू एक कालमर्यादा ठरवून दिली आहेत त्यामुळे तुझ्या निर्मितीचा लय हि तू तुझ्यातच करून घेतोस .........ह्या जगात अस्तित्वात असलेले ( जे मानवाला अजून माहित नाहीत तेही ) सर्व घटक तुझ्यातच लय पावून पुन्हा तुज्याच ठायी पुनरुपी जन्मास येतात , असे प्रत्येयास येते .....पृथ्वी ( जमीन / धरणी माता ) , जल ( पाणी ) , अग्नी , वायू व आकाश हि पाच महाभूते तूच आहेस ........ज्या चार वाण्याचा उल्लेख आपल्या धर्म शास्त्राने केलेला आहे अशा . परा , पश्यंती , मध्यम व वैखरी ह्या वाण्याही हि तूच आहेस ....| | 5 | |
त्वं गुणत्रयातीत : | त्वं देहत्रयातीत: | त्वं कालत्रयातीत: | त्वं अवस्थात्रायातीत: | त्वं मूलाधारस्थितोशी नित्यं | त्वं शक्ती - त्रयात्मक: | त्वां योगिनो ध्यायन्ति नित्यम | त्वं ब्रह्मा त्वं विष्णूस्तवम रुद्रस्त्वमिन्द्रस्त्वामग्निस्तावाम वायू: त्वं सुर्यास्त्वम चान्द्रमास्त्वाम ब्रह्मा- भूर्भव - स्वरोम | | ६ | |
जीवन चक्राला कारणीभूत असे जे तीन गुण आपल्या धर्म शास्त्राने वर्णिले आहेत ते तीन गुण म्हणजे ..सात्विक गुण , राजस गुण व तमास गुण हि तूच आहेस परंतु तू ह्या हि गुणापलीकडील आहेस .....देहाचे ज्या तीन प्रकार आहेत , त्या हि तुझ्या पासूनच निर्माण झालेल्या आहेत ..ते तीन देह म्हणजे स्थूल देह ( जो दृष्टीला दिसतो तो ...) सूक्ष्म देह ( जो सूक्ष्म रुपात असतो ..) व कारण देह ( ज्या देहात प्रवेश करायचा आहे त्यामागील कर्मकार्य-कारण ) हे होत . ह्या देहाच्या तिन्ही प्रकारांच्या तू पलीकडील आहेस .......आपण ज्याला काळ असे म्हणतो त्या काळाच्या भूतकाळ , वर्तमान काळ व भविष्य काळ ह्या तिन्ही काळाच्या तू पलीकडील आहेस .......चैतन्यमय देहाच्या ज्या तीन अवस्था आहेत त्या म्हणजे जागृत अवस्था , स्वप्न अवस्था व सुषुप्ती अवस्था ह्या होत ..( जागृत म्हणजे जागेपणी अर्थात आपले दैनदिन व्यवहार चालू असतात ती अवस्था ...स्वप्न म्हणजे आपण झोपी गेल्यानंतर आपल्या शरीराची जी अवस्था असते ती अवस्था ...सुषुम्ना अवस्था म्हणजे ....मी देह आहे ह्याचाच विसर पडणे ..जागृत व स्वप्न ह्यांना आपले मन नकळत साक्षी असते ,,सुषुम्ना मध्ये मन निर्विकार होते ) , ह्या तिन्ही देहाच्या अवस्थांच्या तू पलीकडील आहेस .....तू नेहमी मूलाधार चक्राच्या ठिकाणी असतोस , तुला लोक कुठे कुठे शोधतात परंतु तू आपल्या माकड हाड जेथून सुरु होते त्या ठिकाणी मूलाधार चक्र असते त्या ठिकाणी तू सुप्त अवस्थेत असतोस व तेच तुझे नित्याचे ठिकाण आहे ...( बाकी लोक तुला इकडे - तिकडे शोधात बसतात ) .....ह्या सृष्टीला कारण म्हणून ज्या तीन शक्ती कार्यरत आहेत त्या उत्पत्ती , स्थिती व लय ह्या तिन्ही शक्तींच्या ठायी तूच आहेस .........ऋषी , मुनी व योगीजन हे सदैव तुझेच ध्यान करत असतात ( कारण तू चित्त - आकर्षण करणारा आहेस व मनाला व चित्ताला अद्भुत शांती व निरंतर आनंद देणारा आहेस ) ........ब्रह्मा तूच आहेस , विष्णू तूच आहेस , रुद्र तूच आहेस( शंकर ) , इंद्र तूच आहेस, अग्नी तूच आहेस , वायू तूच आहेस , सूर्य तूच आहेस , चंद्र हि तूच आहेस ....हि जमीन , हे आकाश , हे संपूर्ण अंतराळ व ओंकार स्वरूप ब्रह्म हि तूच आहेस .......| | ६ | | ...( क्रमश: )
